पुण्यात काय काय चाललंय?

कंटाळा येतो. बऱ्याचदा. कोणीही असो, त्याला कधी न कधीतरी कंटाळा येतो. हे  आपण काय करतोय, कशासाठी वगैरे प्रश्न पडतात . टी व्ही वरील रड्गाण्याचा, किंवा बातम्या बघत असल्यास, ओरडण्याचा वीट येतो . चित्रपटगृहात जाउन चित्रपटही बघावेशे वाटत नाहीत. आणि नाटक तर… असो! हे मी फक्त माझ्याबद्दल बोलत नाहीये. प्रत्येकालाच कधी न कधीतरी हे असं वाटत असणारच . काहीतरी नवीन हवं , ही मागणी फार जुनी आहे! सुदैवाने पुण्यासारख्या शहरात काहीतरी नवीन करू पाहणारे किंवा नव्याने करू पाहणारे काही लोकं आहेत.

सध्या जेव्हा मी नाटकाशी संबंधित पण प्रयोगेतर घडामोडींचा विचार करतो तेव्हा प्रामुख्याने तीन गोष्टी दिसतात - १) आसक्त पुणे प्रस्तुत 'रिंगण' २) प्रदीप दादा (म्हणजे प्रदीप वैद्य) आयोजित DIV आणि ३) नाटक कंपनी प्रस्तुत 'कान दृष्टी'

रिंगण या विषयावर एक लेख या पूर्वीच लिहिला आहे. त्यामुळे तूर्तास आपण DIV आणि कान  दृष्टी काय आहे याकडे बघुयात. हा लेख लिहिण्या मागचा  हा आहे कि वाचकांना कळावं की त्यांच्या आजू बाजूला काय काय होत असतं आणि त्यांची आवड आणि इच्छा असल्यास त्यांनी त्यात सामील व्हावं.

DIV

DIV  म्हणजेच 'Drama In  Videos'. या उपक्रमाची मूळ संकल्पना प्रदीप दादाची. अशी अनेक नाटके आहेत जी रंगभूमीवर येतात पण काही न काही कारणांमुळे  ती बघायची राहून जातत. अर्थात त्या नाटकांचे प्रयोग सतत होत नाहीत. होतात तेव्हा  आपल्यापर्यंत पोहोचत नाही . आणि माहिती पोहोचलीच, तरी आधी म्हटल्याप्रमाणे काही न काही कारणांमुळे जाणं  होत नाही. मग नाटक वाल्यांना विचारणा होते, 'अहो त्या नाटकाचे प्रयोग आता होत नाहीत का?माझं  बघायचं राहिलंय. असेल तेव्हा सांगा नक्की. मी शंभर टक्के येईन!आणि काही लोकांना घेऊन पण येईन, त्यांचंही बघायचं राहिलं आहे . माझा नंबर लिहून घ्या.. ' वगैरे वगैरे . आणि तेव्हा तो बिचारा नाटकवाला हा विचार करत असतो की नाटक सुरु असताना आला असतात तर कदाचित प्रयोग थांबवावे लागले नसते! असो .. किंवा मग काही नाटकांना खरंच अनेक वर्ष होऊन गेली असतात की त्यांच्याबद्दल वयाने मोठ्या अशा लोकांकडून फक्त किस्से ऐकलेले असतात. आणि ती नाटके आपल्याला बघायला मिळणार नाही, या लोकांनी जो अनुभव घेतला तो आपल्याला मिळणार नाही याने हिरमुसायला होतं. आणि काही नाटके अशी असतात ज्याचे प्रयोग पुण्यात होतच नाहीत!ही बहुतांश अमराठी नाटके असतात. भाषेमुळे अनेक सुंदर नाटकांना आपण मुकतो.

तर यावर एक 'तोडगा' म्हणून प्रदीप दादा ने DIV सुरु केलं आहे. इतकी मोठी प्रस्तावना दिल्यावर, हा उपक्रम काय आहे हे सांगायला नको!त्यात अनेक, किंबहुना सर्वच नाटकांना मराठी मध्ये उपशिर्षके आहेत. त्यामुळे भाषेचा अडसर अनेक अंशी कमी होतो.

त्यानंतर त्या नाटकाच्या लेखक/ दिग्दर्शक/ अभिनेत्याबरोबर समोरासमोर बसून चर्चा ही होते. हे या उपक्रमाचं अजून एक वैशिष्ठ्य! हा उपक्रम महिन्यातून एकदा, रविवारी होतो. त्यामुळे अशा उपक्रमाला जायचा आळस न करता नाटक प्रेमींनी त्याचा पूर्ण लाभ घेतला पाहिजे . नाहीतर अशी नाटकं कधी बघितली जाणार?

मला आठवतंय, मी मूळ संचातलं 'घाशीराम कोतवाल' असंच पडद्यावर पाहिलं होतं . तेव्हा मी एक शाळेतला विद्यार्थी होतो आणि ते नाटक त्यावेळी बघणं माझ्यासाठी किती महत्वाचं होतं हे मला आत्ता जाणवतं. मी ही सांगू शकतो की मी मूळ स्वरूपातलं 'घाशीराम .. ' पाहिलं आहे!

कान दृष्टी

या उपक्रमामध्ये अगदी सुरुवातीपासून माझाही सहभाग आहे. जवळ जवळ दहा वर्षांपूर्वी, महाविद्यालयातल्या शेवटच्या वर्षी असा एक उपक्रम सुरु केला  फरक इतकाच की तेव्हा उन्हाळ्याच्या सुट्ट्या सुरु होत्या आणि त्यामुळे आम्ही रोज जमायचो. शशांक शेंडे याने याची सुरुवात केली होति. रोज लोकांनी जमायचं आणि वाचायचं!मग ते काहीही असो, नाटक,लेख, कथा, कादंबरीचा भाग. काहीही! यामुळे वेग वेगळ्या साहित्याशी ओळख होईल, लोकांचं वाचन सुधारेल आणि ऐकणंही, असा शशांकचा विश्वास होता. आणि झालंही तसंच!इतक्या वर्षांपूर्वी ओळखीचे झालेले अनेक  लेखक आजही मला पुरत आहेत!फक्त हळू हळू लोकांचा उत्साह कमी झाला . जे आधी तीस लोक हॉल वर जमायचे ते कमी होत होत एकदा तर चार लोक माझ्या घरी भेटले. (त्यात माझाही समावेश होता!) त्यानंतर हे पुन्हा सुरु करायचं हे सारखं मनात होतं पण काही केल्या त्याचा मुहूर्त येइना.

काही महिन्यांपूर्वी पर्ण पेठे ने या उपक्रमाची जबाबदारी उचलली. त्यानुसार विचार सुरु झाले!काय, कुठे , कोण ,कधी?त्यात ठरलं की महिन्यातून दोनदा वाचनं ठेवू. आणि प्रामुख्याने नाटके वाचू!कोणती वाचायची?तर थोर नाटके ,थोर लेखकांची नाटके वाचू, ज्यांची नावे लोकांनी ऐकली असतात पण ती नाटके वाचली असतीलच असं काही नाही! पहिल्या सहा महिन्यांचा आराखडा तयार केला. आधी हा उपक्रम फक्त संस्थेपुरता ठेवला. त्यामुळे एकतर किती लोकांना यात खरंच रस आहे हे कळलं आणि मुख्या म्हणजे संस्था पातळीवर हा उपक्रम राबवता येतोय का हे तपासता आलं.

जेव्हा सहा महिने या उपक्रमाने तग धरला तेव्हा तो इतर सर्वांसाठी खुला करण्यात आला. याला आमच्या आमच्यात आम्ही 'वाचनाची activity' असं सरधोपट नाव देऊन मोकळे झालो होतो. लोकांसमोर आणताना, अनेक नावांपैकी 'कान दृष्टी' हे नाव सर्वांच्या पसंतीस पडलं! अत्यंत अनौपचारिक वातावरणात हा कार्यक्रम होतो आणि तो सर्वांसाठी विनामूल्य आहे. त्यामुळे आपोआप लोकांची नाटके वाचून होतात, एक समाज म्हणून खूप वेळ वाचतो हे ही आहेच! वेग वेगळ्या लोकांसाठी याचे वेग वेगळे फायदे आहेत. आणि सध्या तरी आर्थिक असा कोणताच भार नाही - ना संस्थेवर ना लोकांवर!

तर या अशा गोष्टी आपल्या आजू बाजूला होत असताना, आपण यातली कोणती निवडायची हे आपल्या हातात आहे. नाहीतर आहेचे.. कंटाळा!